DNS nedir ve nasıl değiştirilir?

DNS Nedir?

DNS (Domain Name System), internet üzerindeki alan adı ile IP adresleri arasında dönüştürme yapan hiyerarşik bir sistemdir. Bu sistem sayesinde kullanıcılar, kolay hatırlanan alan adlarını (örneğin: www.example.com) kullanarak web sitelerine erişebilir; sistem arka planda ise bu alan adını sayısal IP adresine (örneğin: 93.184.216.34) dönüştürür.

DNS’in Temel Görevleri

• Alan adı çözümlemesi yapılır: Girilen alan adı, ilgili IP adresine çevrilir.
• E-posta yönlendirmesi sağlanır: MX (Mail Exchange) kayıtları ile e-posta sunucuları belirlenir.
• Alt alan adları desteklenir: blog.example.com, shop.example.com gibi alt alan adlarının çalışması sağlanır.

Bu yapı sayesinde internet üzerindeki kaynaklara sorunsuz erişim mümkün hale getirilir.

DNS Sistemi Hiyerarşisi

DNS, aşağıdaki yapıdaki gibi katmanlı bir mimariye sahiptir:

1. Root (Kök) Sunucular: İnternetin en üst düzeyinde bulunur.
2. TLD (Üst Düzey Alan Adı) Sunucuları: .com, .org, .net, .gov gibi uzantıları yönetir.
3. Yetkili (Authoritative) Sunucular: Alan adına ait IP kaydını barındırır.
4. Yerel DNS Önbelleği (Recursive Resolver): Kullanıcının internet sağlayıcısı ya da cihazındaki DNS sorgularını hızlı yanıtlamak üzere önbelleğe alır.

Bu hiyerarşi sayesinde, her DNS sorgusu uygun seviyede çözülür ve sonuç kullanıcıya iletilir.

DNS İle İlgili Teknik Terimler

Terim	Açıklama
A Kaydı	Alan adının IPv4 adresiyle eşleştirilmesi
AAAA Kaydı	Alan adının IPv6 adresiyle eşleştirilmesi
CNAME Kaydı	Alan adının başka bir alan adına yönlendirilmesi
MX Kaydı	E-posta sunucusunun tanımlandığı kayıt
TTL (Time To Live)	Kaydın önbellekte ne kadar süreyle saklanacağı süresidir
NS Kaydı	Alan adına hizmet veren yetkili DNS sunucularını belirtir
SOA Kaydı	Yetkili DNS sunucusu için temel bilgi tablosudur

Bu tablo, DNS kayıtlarının bilimsel olarak sınıflandırılması ve teknik özelliklerinin anlaşılması açısından rehber niteliği taşır.

DNS Değiştirilmek İstendiğinde

DNS ayarlarının değiştirilmesi gerekebilir; örneğin:

• Daha hızlı DNS sunucuları kullanmak
• Sansür veya erişim kısıtlamalarını aşmak
• Güvenli (DNS-over-HTTPS, DNS-over-TLS) sunucular tercih etmek

DNS değiştirildiğinde, cihaz veya yönlendirici üzerindeki ayarlar güncellenir; yapılandırma başarıyla tamamlandığında internet erişiminde bu yeni sunucular kullanılmaya başlanır.

Windows’ta DNS Nasıl Değiştirilir?

1. Denetim Masası → Ağ ve Paylaşım Merkezi → “Bağdaştırıcı ayarlarını değiştir”
2. Kullanılan adaptöre sağ tıklanarak “Özellikler” seçilir
3. “İnternet Protokolü Sürüm 4 (TCP/IPv4)” ya da sürüm 6 seçilerek “Özellikler” butonuna tıklanır
4. “Aşağıdaki DNS sunucu adreslerini kullan” seçilir
5. Tercih edilen DNS sunucusu ve alternatif DNS sunucusu girilir
6. Ayarlar kaydedilip pencere kapatılır

Bu işlemden sonra, önbellekteki eski DNS kayıtları temizlenmek üzere cmd‘de ipconfig /flushdns komutu çalıştırılmalıdır. Böylece cihaz, ilk yeni DNS sunucusuna doğrudan sorgu göndermeye başlar.

macOS’ta DNS Nasıl Değiştirilir?

1. Sistem Tercihleri → Ağ
2. Aktif bağlantı (Wi‑Fi/Ethernet) seçilir → “Gelişmiş…” butonuna tıklanır
3. “DNS” sekmesi açılır
4. “+” butonundan yeni DNS sunucusu girilir (örneğin Google DNS: 8.8.8.8)
5. “Tamam” ve ardından “Uygula” tıklanır

Burada girilen DNS adresleri, cihaz yeniden başlatıldığında bile aktif kalır; ancak DNS önbelleğini sıfırlamak için Terminal’de sudo killall -HUP mDNSResponder komutu önerilir.

Android Cihazlarda DNS Değiştirme

• Wi‑Fi bağlantısı: Bağlı olduğunuz Wi‑Fi ağına basılı tutulur → “Ağı Değiştir” → “Gelişmiş seçenekler” açık → IP ayarı DHCP’den Statik’e alınır → DNS 1 ve DNS 2 alanlarına yeni adresler girilir → “Kaydet”e tıklanır.
• Android 9 ve üzeri: Ayarlar → Ağ ve İnternet → Gelişmiş → Özel DNS → Sunucu adı girilir (örneğin: dns.google ya da 1dot1dot1dot1.cloudflare-dns.com).

Bu sayede cihaz, tüm uygulamalar için bu özel DNS sunucusunu kullanır.

iOS’ta DNS Nasıl Değiştirilir?

1. Ayarlar → Wi‑Fi
2. Kullanılan ağın yanındaki “i” simgesine tıklanır
3. DNS Yapılandırması → Manuel seçilir
4. “Sunucu Ekle” denilerek yeni DNS adresleri girilir
5. “Kaydet”e dokunulur

Bu işlemle, yalnızca belirli Wi‑Fi ağına bağlıyken DNS sunucuları değiştirilmiş olur.

Yönlendirici Üzerinden (Router) DNS Değiştirme

Yönlendirici (router) arayüzü açılır (örneğin: 192.168.1.1), DNS ya da WAN ayarları bölümüne girilir. Tercih edilen DNS ve Alternatif DNS adresleri girilerek ayarlar kaydedilir. Bu sayede ağa bağlı tüm cihazlar otomatik olarak yeni DNS sunucularını kullanır.

DNS Değiştirildiğinde Ne Beklenir?

• Site erişim hızı artabilir, çünkü bazı DNS sunucuları daha hızlı çözümleme yapar.
• Güvenlik artar: DNS-over-HTTPS veya DNS-over-TLS kullanan sunucular sorgu mahremiyetini artırır.
• Sansür engeli kaldırılabilir: Bazı DNS sunucuları, erişim engeli olan IP’leri çözümleyebilir.
• Web önbellek temizlendiğinde, bazı sitelere erişim ilk başta yavaş olabilir ancak ilerleyen sorgularda hız artar.
• Eski DNS önbelleği temizlenmediğinde, hala eski yönlendirmeler kullanılabilir; bu yüzden temizleme işlemi önemlidir.

Sık Kullanılan DNS Sunucuları

Hizmet Sağlayıcı	DNS Sunucuları (İkili Kayıtlar)	Özellikler
Google DNS	8.8.8.8, 8.8.4.4	Hızlı → Yüksek kullanılabilirlik → Basit
Cloudflare DNS	1.1.1.1, 1.0.0.1	Aşırı hızlı → Mahremiyet odaklı → DNS-over-HTTPS destekli
Quad9 DNS	9.9.9.9, 149.112.112.112	Güvenli → Zararlı alanlardan koruma sağlar
OpenDNS (Cisco)	208.67.222.222, 208.67.220.220	Aile filtreleme → Anti-phishing → Geniş özellikler

Bu sunucular, farklı güvenlik ve hız seçenekleriyle, kullanıcı tercihlerine göre avantajlar sunar.

DNS Güvenliği ve Mahremiyet

• DNS-over-HTTPS (DoH) ve DNS-over-TLS (DoT) sayesinde DNS sorguları şifrelenerek iletilir.
• Bazı DNS sağlayıcılar kaydı tutulmayan politikalara sahiptir (örneğin Cloudflare).
• ISP DNS’leri, kullanıcı profillerini loglayarak kişiselleştirilmiş reklam amaçlı veri kullanımı yapabilir.
• Güvenli DNS kullanmak, kimlik avı (phishing) ya da zararlı yazılımlardan korunmak için önemlidir.

Adım Adım DNS Değiştirme Rehberi

1. Hedefinizi belirleyin: Hız mı, güvenlik mi, sansür engeli mi?
2. DNS sağlayıcıyı seçin: Google, Cloudflare, Quad9, OpenDNS vb.
3. Cihazda ya da yönlendiricide yapılandırın: Yukarıdaki adımları takip edin.
4. Eski önbelleği temizleyin: IP flushdns, macOS mDNSResponder vb.
5. Test edin: ping 8.8.8.8, nslookup example.com ya da dnsleaktest.com gibi siteleri kullanarak doğrulama yapın.
6. Gerekirse geri alın: DNS ayarlarını eski haline döndürmek kolaydır; ayarlardan eski değerler seçilir ve önbellek tekrar temizlenir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. DNS değiştirildiğinde internet bağlantısı kopar mı?
   Hayır. DNS, yalnızca alan adı çözümlemesi için kullanılır. IP adresi üzerinden doğrudan bağlantı varsa kesinti yaşanmaz.
2. DNS-over-HTTPS kullanmak performansı etkiler mi?
   Genellikle hayır. Şifreleme katmanı eklense bile, modern DNS sağlayıcılar performans kaybını minimal düzeye indirir. Yanıt süreleri genelde hızlıdır.
3. Evdeki tüm cihazlar için DNS nasıl uygulanır?
   Router’ın web arayüzünden DNS değiştirilerek otomatik olarak ağa bağlı tüm cihazlara uygulanabilir.
4. DNS önbelleği neden temizlenmeli?
   Eski kayıtlar silinerek, yanlış yönlendirmelerden ve DNS sunucusu değişikliklerinin geç algılanmasından kaçınılır.
5. DNS’in güvenli olmaması ne gibi riskler doğurur?
   Zararlı alan adlarına yönlendirme, man-in-the-middle saldırıları veya kişisel veri izlenmesi gibi riski artırır.